Ustawa z dnia 14 czerwca 2024 r. (Dz.U. poz. 928) wprowadza szereg regulacji dotyczących ochrony sygnalistów, czyli osób zgłaszających naruszenia prawa w takich obszarach jak zamówienia publiczne, bezpieczeństwo, ochrona środowiska, korupcja oraz prawa obywatelskie.
Ochroną są objęte wszystkie osoby zgłaszające naruszenia prawa, niezależnie od formy zatrudnienia. Ustawa zapewnia ochronę także osobom pomagającym w dokonaniu zgłoszenia oraz tym, które są powiązane z sygnalistą.
Sygnalistą jest osoba zgłaszająca naruszenie prawa, o którym dowiedziała się podczas wykonywania obowiązków służbowych. Co ważne, nie ma tu znaczenia charakter i rodzaj zawartej umowy łączącej zgłaszającego z pracodawcą.
Sygnalistą może być w szczególności:
- pracownik
- pracownik tymczasowy
- osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej
- przedsiębiorca
- prokurent
- akcjonariusz lub wspólnik
- członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej
- osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy
- stażysta
- wolontariusz
- praktykant
Ustawa chroni także kandydatów do pracy, którzy o naruszeniach prawa dowiedzą się w trakcie rekrutacji.
Ustawa o ochronie sygnalistów ma na celu wdrożenie do polskiego systemu prawnego unijnej dyrektywy z 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej.
Obowiązki wynikające z ustawy dotyczą firm i innych podmiotów prawnych, zatrudniających na dzień 1 stycznia lub 1 lipca co najmniej 50 osób.
Od tej zasady są wyjątki – niezależnie od liczby zatrudnionych, ustawie podlegają także te podmioty, które wykonują działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska. Mimo że biura rachunkowe nie zatrudniają wskazanej w przepisach liczby pracowników, to je również dotyczą rozszerzone obowiązki z zakresu ochrony sygnalistów, ze względu na to, że prowadzą działalność z zakresu przeciwdziałania praniu pieniędzy, dlatego muszą stosować jej zapisy bez względu na liczbę zatrudnianych pracowników
Wszystkie firmy i podmioty wymienione w ustawie o ochronie sygnalistów mają zakaz dokonywania działań odwetowych na osobach zgłaszających naruszenie prawa. Za działanie odwetowe uznaje się np. zwolnienie z pracy, mobbing czy obniżenie wynagrodzenia. Grozi za nie kara pozbawienia wolności, a sygnalista może domagać się zadośćuczynienia finansowego.
Ustawa wchodzi w życie 25 września 2024r. Natomiast przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych wejdą w życie 25 grudnia 2024r.
Źródło: https://www.biznes.gov.pl/pl/portal/005076